




Thlarau

Thianghlim hnathawh a nih leh nih loh pawh fiah hman lovin kan pan ruih rui thin. Hei tak hi Setana pawhin a hrechiangin tihdamna mak tak tak leh damdawi pangngai ni lo,kan thlarau tan a pawi thei damdawi penhleh (alternative medicine) chi hrang hrang hmangin min run tan mek niin a lang. Chung damdawi chu Hindu leh Buddhist leh New Age (Krista dodaltute) skhaw tihdan zul zui a hman an ni deuh vek bawk.
Chung tihdamna, Krista dodaltu sakhua (New Age) hovin an hman uar em em chu chi za chuang lai awmin an sawi a. Chung zinga an hman uar zualte chu :-Accupuncture, Yoga, Ayurvedic, accupressure , homeopathy,Biofeedback,Chiropractic,
Kinesiology,Irridology,Reflexology,Merditation, Visualization, Psychic healing, herbal damdawi leh cosmetic chi hrang hrang ( an sakhaw behchhana siam),crystal/colours leh chi dang tam tak hmanga tihdamna te an ni.Heng tihdamnate hi chi tam tak awm mahse damdawi in pangngaiah leh doctor pangngaite chuan an hmang ngai lo.
Hetiang alternative medicine Kristianten kan lo uar ve nachhan ber pakhat chu kan damdawi hman pangngai ten kan duh angin a thawh taht loh vang leh man tlawm zawka dam beiseina vang a ni thei.Tin, damdawi pangngaia an hlawhchham tawh hnuah pawh heng damdawi hmanga in enkawlna hian thinlung, taksa leh thlarau damna pawh pe thei anga an sawi mawi bawk avangin mi a hneh thei hle nghe nghe. Alternative therapist tam tak hian cancer natna tidam thei ang leh a duh tute hnen a naupan that lehna damdawite pe theiin an insawi thin.
Heng alternative medicines atanga damna reng reng hi chu Holistic Healing ( tihdamna thianghlim) an ti a, a chhan chu an sakhaw puithiamte malsawm tawh hnu leh an Pathian hnena damdawi an hlan hnu an hman thin vang a ni.

1. AYURVEDIC DAMDAWI
A tobul : 'Ayurveda' tih hi Sanskrit tawng atanga lak a ni a, ' ayur' chu nunna tihna., 'veda' chu hriatna/thiamna tihna a ni. Tichuan Ayurveda chu , 'nunna atana khawvel finna/thiamna' ( the science of life) tihna a nih chu. Ayurveda thiamna hi milem pathian thiltihtheihna thuthlung panga-ah innghatin an sawi. Heng thil -5-ah hian thilnung leh thil nung lo zawng zawngte bul lo intan niin an ngai bawk. Chung thil 5 te chu :- akasha ( ethwer/ thau lam chi), vayu ( air/ boruak), teja ( fire/mei), apa ( water/tui), prithvi ( earth/lei) te an ni.
Dr.CJ Joseph chuan," Ayurveda hmanga damlo enkawlna dante chu Vedic zirtirna hrang hrang atanga dinchhuah a ni a, tual to damdawi leh Yoga hmanga inenkawlna ani," a ti.The facts on Holistic Health ang the New Age Medicine, Can you trust your Doctor? John Ankerberg & John Weldon 1992-ah chuan hetyiang hian a inziak :-" Ayourvedic damdawite hi taksa leh nunna tihdamna atana Hindu sakhaw ngaihdana siam a ni . Hindu sakhuana leh milem biaknaa innghat anih avangin New Age sakhaw dana tidamtute ( Therapist) a hip zual bawk. Ayurvedic damdawite hi Hindu pathiante inpuanna atanga siamchhuah an nih bakah Hindu sakhaw serh leh sang hmanga taksa, rilru leh thlarau tihdamna a kawk ber, tiin.
Ayurvedic hmanga damlo enkawlnaah hian khawvel thiamna pangngai atanga mihring taksa bung hrang hrang zirnate hi hmang lovin Hindu sakhuana atanga thlarau taksa bung hrang hrangte an kawhtir zawk. A chhan chu Hinduism ngaihdan chuan lei taksa hi mihring chhia leh tha hriatna atanga lo piang chhuak niin an ngai a, chuvangin Hinduism damdawi chu medicine of conciousness a ni. Tichuan, Ayurvedic damdawiin a tum ber chu ,'Hindu sakhuana behchhana thlarau, rilru leh taksa tihdam' a ni.
Dr Halpern-a chuan ' Health, Harmony and Peace of Mind through Ayurveda' ah chuan " Ayurveda-a hriselna famkim tih awmzia chu Svastha a ni, chu chu 'mahni in pathianna leh hriatchianna pumhlum atanga damna' tihna" niin a sawi. Veda lehkhabute hi pali :- Rig veda, Sama veda, Yajur veda leh Athar veda te an ni a. Ayurveda hi Athar veda peng pakhat a ni bawk.Hetah hian Ayurveda hmanga damlo enkawlna atana hman thinte :- mantra ( hla/ thu chham sawi nawn sawi nawn a, rilru sawr bing nana hman), herb ( thinghnah damdawi) leh potions ( dawi hmanga siam damna tui) chungchangte pawh tam tak a inziak nghe nghe a ni.
2. YOGA :
Yoga tih awmzia chu 'inzawm' 'nghawngkawl bat dun' tihna ani ber a. Hindu sakhaw zirtirna peng pakhat, mihring thlarauvin an pathian (brahman) a zawm theihna tura thlarau lam hmanrua atana an hman thin a ni. Yoga in a tum chu yoga titu thlarau kha Hindu pathian Brahman nen a inzawm tir a, pumkhat a siam a ni.Yoga in a tum ber chu rilru tih ruah vek a, taksa ti che lova pawn lam thil reng reng ngaihtuah lova hahdam thei ang bera taksa dah a, Brahman han pawh tur ani a, chu chuan taksa damna te a thlen thei niin an ring.Mahse, a nihna takah chuan Yoga titu khan a rilru ngaihtuahna a dah ruah vek avangin, hei tak hi ramhuaiten remchangah hmangin an luhchilh ta thin a ni. Hetah hian ramhuaiten experience chi hrang hrang an neih tir thin a, a then chuan Astral Projection ( taksa che sawn si lova thlarau chhuahtira hmun danga thil va tih theihna) te an nei thei hian a ni.
Yoga intanna tak hi hriat hleih theih a ni lova. Thenkhat chuan kum 5000 vel lai liam tawh a Indus-Saraswati Civilization hun lai a lo awm tawh niin an ngai. Hindu sakhaw lehkhabu hlui ber Rg Veda-ah yoga hi a lo lang tawh a. Tin, an sakhaw lehkhabu pakhat Bhagavad Gita pawhin chipchiar takin a tarlang bawk. 'Yoga Sutra' ziaktu Patanjali chu awmze neia yoga zirtirna chhep chhuak tu hmasa bera ngaih a niin Father of Yoga an ti nghe nghe a. Tunlaia yoga tih dan hrang hrang pawh hi he Yoga Sutras zulzuia kal vek hi a ni. Chuvangin, yoga chu eng yoga pawh nise Hindu sakhaw laimu zirtirna nen a inzawm tlat a ni tih a hriat a, " Hinduism tel lovin Yoga a awm thei lo va, Yoga tel lovin Hinduism a awm thei bawk hek lo" an ti. Chuvangin Yoga sawimawitu chuan Hinduism a sawi mawi tihna a ni.
Yoga hi hlawm lian deuh deuh pali-ah an then a, chungte chu :-
(1) Karma Yoga ( thil tha tia pathian hnen thlen theihna ),
(2) Bhakti Yoga (Inpumpekna-a pathian hnen thlen theihna),
(3) Jnana Yoga ( hriatna hmanga pathian hnen thlen theihna),
(4) Raja Yoga ( ngaihtuah bingna hmanga pathian hnen thlen theihna), te an ni.
Heng bakah hian a tesep a la awm teuh a. Chung zinga thenkhatte chu :-(a) Hatha Yoga- taksa insawizawina ang lek a an sawi thin te , (b) Kundalini Yoga - damdawi lam hmanga taksa leh rilru tihdamna anga an sawi te,(c) Tandra Yoga- damdawi thiamna atanga hmuhchhuah anga an sawi, mi lian ber ten a an hman thin te hi an ni. Sapramah chuan Hatha yoga a lar hle a, chu chu taksa sawizawina lam a ni. Kundalini yoga leh Tandra yoga te hi damdawi ( taksa leh rilru damna) atan an hmang lar a, Tantdra yoga phei hi chu a hlauhawm lehzual a, sex a inrawlh nasat bakah Tandra yoga thuk taka tihna ah chuan mihringa inthawina te a tel thei hial a ni. Hindu sakhaw biak nana an hman lar deuhte chu Karma yoga, Bhakti yoga, Jnana yoga leh Raja yoga te hi an ni.
ENGVANGIN NGE MITEN YOGA AN FAK MAWI THIN ?
Yoga hi mite hriatah science angin a inlar a, lehkhabu dawrah te hriselna leh taksa sawizawina ang chi in a lehkhabute zawrh a ni a, hei vang hian mi tam takin damdawi tel lova dam naah an ngai a ni. Mahse an hriat loh thil pawi tak chu yoga chuan tum pakhat a nei a, chu chu ramhuai nena inzawmna neih a ni. a tawpah chuan thihna a ni a.
Yoga position lar tak pakhat chu rul (Cobra) anga taksa dah ani a. Yoga position hrang hrangte hian Ni pathian ( sun god, chu chu Bible-a Baal tih kha) chibai a buk a ni. Tun hma chuan zing ni chhuah tirh ah ni chhuak lam hawiin an practise thin. Yoga position lar tak pakhat leh chu asanas a ni a, thawk lak dan hi yoga ah chuan an ngai pawimawh hle, chu chu Pranayama an ti. Asanas position in an awm ang a, pranayama hmangin thawk an la dawn a ni. Asanas leh pranayama tangkawp chuan taksaah prana thawk luh dan an zirir a, chu chu zirlaite hriatah chuan vital energy/vital force an ti. Mahse yoga thuk taka i zuk luhchilh chuan prana hi thlarau a ni tih i hmuchhuak ang. Chu thlarau chu Thlarau Thianghlim ni lovin ramhuai thlarau a ni.
3. UNANI :
Unani damdawi leh enkawlna dan hi a bul takah chuan Greek philosophy atanga lo intan ani a. He ngaihdanah hi chuan " Taksa hi thil bul pali- earth(lei), Air (boruak), water (tui) leh Fire( mei) in a siam a ni,". Heng thil bul palite hian nihna pali an nei leh a- a vawt, a sa, a ro, leh a hnawngte an ni. Heng thil bul pali nihna theuh te hi kawng hrang hrang theuh an inkawp khan til thar dang nihna pali an lo ni ta a, chungte chu:- hot wet, hot dry, cold wet, cold dry te a lo insiam ta a ni. Chumi zulzui bawk chuan taksa hian thil tui pali a nei a, chungte chu :- Blood(thisen), Phlegm ( tuihnang), Yellow Bile ( mit eng) leh Black Bile ( mit dum) te a ni a, heng atangte hian taksa hian chakna a la thin," an ti.
An ngaihdan chuan taksa hriselnate hi he thil tuihnang pali leh taksa chaknate a pangngaia an awm leh intluk tawk chiaha an awm khan mi a hrisel a, mahse chu intluk tawkna chu a lo chhiat emaw, tihbuaia a lo awm in 'Natna' a lo awm thin a ni an ti. Chu thil intluk lote intluka awmtir chu Unani tihdamna innghahna a ni. Unani damdawi than chhohna tur hian hun inang hrang hrang a paltlang a, Greek period, Arabi-Persian period, Spanish period leh Indian Era te a ni. India Independence hnuah phei chuan Unani Research Centre hrang hrang dinin Ayurvedic damdawi te, Siddha leh Yoga te, Homeopathy te ang thovin Indian System of Medicine-ah telh a ni ta a ni.
NATUROPATHY :
Naturopathy hi nature leh Hindu sakhaw hmanga tihdamna a ni. Hindu sakhua leh nunphung ziahna bu Vedas-ah vawi tam tak Naturopathy hi tarlan a nih avangin Hindu sakhaw rinna hmanga tihdamnate zinga mi a ni.
Naturopathy thurinte :-
1. Natna zawng zawng lo chhuahna leh a enkawl dan hi an inang vek a. Mahni inhriatchianna (self realization) hmanga tihdamna a ni.
2. Natna hrik hi natna lo awmna chhan ni lovin taksa chak lo atang khan natna hrik a lo piang chhuak zawk a. Natna lo awm chhan chu natna hrik ni lovin taksa chak lo leh taksa enkawl dan dik loh vang a ni.
3. Natna khirh tak hi kan hmelma ni lovin kan thian a ni zawk a, natna benvawn hi natna khirh ( acute disease) enkawl dan dik loh vang a lo piang chhuak mai a ni.
4. Naturopathy ah chuan a natna ni lovin damlo rilru leh taksa kha an enkawl thin. Taksa rilru leh thlarau a rual a enkawl vek tur ani.
Naturopathy chu natna enkawl mai piah lamah Holistic Medical Care ( hei hi sakhuana hmanga damna a bikin Hinduism a kawk) hmanga damna a ni.Naturopathy hian natna hrik ni lovin a tuartu mihring taksa rilru leh thlarau leh sakhuana tang kawp a enkawl chu a tum a ni.
4. SIDDHA :
Microsoft Encarta Dictionary tarlan dan chuan Siddha chu Hindu mi thianghlim enna/finna ( enlightenment) changtu tihna a ni a. Siddha awmzia chu thawhchhuah emaw hlawhtlinna a ni. Siddha chu South India lamah a lar thung a. a nihna takah chuan Siddha chu Ayurveda leh chemistry lak pawlh atanga siam a ni. Siddha hi Hindu ten an hmang ber a, an ngaihdan chuan Hindu pathian Shiva chu Siddha damdawi puang chhuaktu niin , Shiva chuan Parvati hnenah a hlan chhawng a, Parvati chuan Nandi hnenah, Nandi chuan Deva hnenah, Deva chuan Hindu puithiam rual 'Siddhars' ho hnenah a ziritr chhawng leh ta a ni. Tichuan, siddha hmanga tihdamna damdawi chu siddhars puithiam rual 18 ten uluk takin an siam ta niin an sawi.
5. HOMEOPATHY :
Homeopathy tih hi Greek tawng atanga lak a ni a, Homois chu 'in ang' pathos chu ,tuarna/natna' tihna a ni. homeopathy tih awmzia chu ' natna vei damlo chu damdawi dose tlemte ( chu damdawi chu dam pangngaiin a ei a, chu natna ang siam thei) hmanga enkawlna a ni. He treatment hi ' Similia Similibus Curantur' an ti a, a awmzia chu likes are cured by likes - 'natna thlentu leh tihdamna ang khat' tihna a ni awm e.
Homeopathy thurin bulpui hi BC 450 vel lai tawh khan Greece ramah Hippocrates-a hun laia hman a ni tawh nghe nghe. Tun laia homeopathy kalphung erawh hi chu kum zabi 19-na lai vela German Doctor Samuel Hahnemann ( 1755-1843) hmuh leh chin chhuah a ni.
Homeopathy treatment chu hengahte hian a innghat :-
(1) Law of Similar (2) Law of Single remedy (3) Law of Minimum dose.
Rilru leh ngaihtuahna tihdamna atana homeopathy an hman dan :
Hei hi homeopathy kalphung danglamna leh damdawi pangngai a an lohna tak ani. Eng natna pawh ni se, a natna lai chauh atana damdawi chawh lovin, a damlo rilru, ngaihtuahna ang zelin damdawi an pe thin. Chumi awmzia chu - mi parukin Hepatitis vei ta se, hepatitis damdawi in ang pe lovin, a natna tuartu rilru leh ngaihtuahna ang zawk in homeopathic damdawi chi hrang theuh an chawh mai thin.( Pathways to Alternative Medicine, E.G Barlett).
Homeopathic treatment atan Vital force hi enge ?.
Dr. Hahnemann-a hmuh dan chuan mihring taksaah hian chakna chi khat ( vital force) a awm a, chu vital force chu thilnung engah pawh awm theiin a kal tlang thei niin a sawi a.Eng natna emaw taksa ah a lo awmin chu vital force chu a lo buai ta a, chu awmdan dik lo siamtha tur chuan homeopathic treatment hi an hmang ta thin a, he vital force hian chakna a chan hunah damlo chu a lo dam mai dawn niin a ngai.
Tunlai khawthlang lama Krista dodalna sakhaw betute hman lar em em- tihdamna thenkhat:- Chiropratic, Kinesiology, Bach Flower Remedies, ah te hian Homeopathic kalphung hi an hmang nasa hle. George Vithoulkas-a ziak,' Homeopathy, Medicine for the New Man," ah chuan homeopathy thil tum bulpui ber chu mihring ngaihtuahna sang tak ( high conciousness) hmanga mihring thlarau leh thlarau khawvel inpawhtir hi a ni. hei hian mihring ngaihtuahna leh thilsiam thuk taka inpawh ( inlaichin) tih entir hi a tum a ni a, chu chu New Age sakhaw tum bulpui ber niin a sawi. Tichuan Homeopathy tihdamna leh New Age sakhua chu thuk takah inlaichinin tum thuhmun an ni a. Vital force/ Life energy thiltihtheihna chi khat, Thlarau Thianghlim a mi ni lo chu mihringah seng luh a, roreltir chu an tum ber a ni.
Chibai u le! A tlangpui thua chhutin in thil chhui(?) dan hian duhthu a sam tawk lo niin ka ngai deuh, (a dik lo ka tihna ni loin). Heng damdawi chungchang hre lem lo, mahse research skill nei pha si te chuan an dem mai thei che u a ni.
ReplyDeleteA dang hi chu ka sawi lo mai ang a, Homiopathi chungchang bik hi ka han tuihnih lawk ang e:
Kan zirna lamah chuan Spiritual Power kan zir chhun chu 'Vital Force or Vital Principle' hi a ni mai a, a bak New Age tih lam hi chu a tel lem lo a. Ka chhut ve mai mai dan chuan Mizote'n 'a hnuk a chat ta' kan tih hi heta 'Vital Force' kan tih mai hi niin ka ngai a. Hnuk chu nunna kengtu - taksa leh thlarau thlunzawmtu ni maiah ka ngai. Tin, Homiopathi hi Christian missionary te'n India rama an rawn chawilar a ni bawk, tih hi in lo hre tel dawn nia. Ka lawm e!
Alternative tih term hi Western countries-ah chuan a dik ang, India leh Africa ah chuan mipui tamzawk in an hman miau avangin, western medicine hi alternative a ni mah zawk. Tin, ayurveda hian causation or theories ah chuan Hindu sakhua tih ai chuan worldview i ti ang a zui hle a. Mahse, emperical method chu western nen a danglam a tlem khawp mai. Tin, Unani hi Greco-Arab chawhfin atanga duan a ni. Western medicine-ah thuk takin zung an kaih ve bawk. Chuvangin, western medicine kan tih ngei pawh hi, alternative nen inchawhpawlh a ni deuh fur a.
ReplyDeleteTin, Western science hi i sawi tel map lova, i duhsak hle a. Mahse, western science abikin Medicine-ah ngat hian eng sakhuana a hnawl nasa hle a sin. Diseases hi engemaw taksa kalphung dik lo, emaw natna hrik an puh tawp a ni. Kristian rindan nen chuan inmil lohna tam asin...:)
Faith healing hi kan sawimawi viau anih pawhin, western science kalphung te, (social n political context) te hrechiang ila, mipui zawng zawng ten hriseln tha zawk kan neih theih nan, "i han duhsak em em" western medicine hi global khawvel ah pawh mi zawng zawng ten kan nei phak miau lo tih pawh hriat tel nise.
In comment kan lawm lutuk e. Min hlutsakin kan sawifuh loh deuhte pawh thurawn min pe zel turin ka ngen che u a. He thu hi 'channel of faith' Ministry a tanga lak kan rawn dah chhuah a ni e.
ReplyDelete