

Mizorama tlawmngai pawl pakhat, New Life Home Society (NLHS) chuan thla 5 kalta atang khan khawpui chhunga mipat hmeichhiatna (Sex) hmanga eizawng Female Sex Worker (FSW) 294 an zirchiannaah chuan Mizoramah sex hmankhawlohna a hluar nasa tih an hmuchhuak a, sex hmanga eizawng hmeichhia 60 chu an thachhuak tawh a. FSW te zingah aiin, mipui (general population) zingah HIV/AIDS hi a darh nasa hle in an ring.
NLHS hian Aizawl khawpui chhunga hmeichhe inzuar 400 dapchhuah leh a tul anga enkawla, nunphung pangngaia an kir leh theihna turin programme pawimawh tak an kalpui meka. Target 400 ah tlin tum hian zan thim hnuaiah te fehchhuakin sex hmanga sum tuak an zawng thin a, hmeichhe inzuar thin 294 zawng chhuak tawhin heng zinga 156 chu khawlaia vak vel an ni deuh ber a, 110 chu Mobile Phone/Secret Base hmanga a ruk thei ang bera inzuar an ni a, a dang 28 te chu mahni ina lo inzuar ve mai te an ni.
NLHS hian hmeichhe inzuar thin an zawnchhuah tawh 294 zinga 217 te chu counselling an pe tawh a, nunphung pangngai zawha anmahni an inchawm theihna turin Vocational Training te neihpuiin heng atang hian mi 60 zet chu an thachhuak tawh a. Thenkhat chu nakinah anmahni tana la tangkai tur anih ringin pawisa te thawhtir a, Bank ah an dahsak hlawm a ni.
Mizoram-a sex a hluar chhan hi NLHS in mi an kawm tawh te atanga a land an chuan, NLHS in a dawr tawh te chu mahni an inzawrh hma daih atanga mipat hmeichhiatna lo hmang tawh an ni vek a. Hei bakah hian rai theih loh na tur damdawi chikhat (Contraceptive Pills) hralh a kal hle tih te, Sex video leh saruak thlalak leh thlalak dang bawlhhlawh tak tak a tam tawh tih te, nau titla (abortion) an dam dan atang leh Biak In hawnga innei aia Biak In hawng loa innei an tam zawk atang te in sex hman khawlohna hi a hluar hle tih a lang a. High School kal lai leh anni ang rual zingah rai theih dan leh rai theih loh dan te, sex lam zawhna an dawng hnem ber niin NLHS Project Director N. Samuela chuan a sawi a. Hmeichhiat mipatna (sex) hman atanga HIV kai an tam bera, hei hian sex hman khawlohna a nasat zia chu a entir a ni, a ti.
NLHS zirchianna atangin hmeichhe inzuarna hian rate an nei ve a, anmahni chuan ‘Savun Dawr’ tiin an sawi thin. Hmeichhe hrang hrang kawmna atangin group 4 vel awm angina thliarhran theih an ni a. Rs. 500-1000/- inkar chu ‘Zuai’ tih an ni. Rs.1000-2000/- inkar chu ‘Zanriak’ tih a ni a, Mobile Phone hmanga inzuarte rate pawh Rs.1000-2000/- vel an inchhiar tlangpui. Kut leh ka-a inkhawihsak chu Rs.600/- vel a ni ber.
Heng hmeichhe inzuar dawrtu zingah hian pawmlai nei an tam bera, za zeal 80% an tling. 15% chu pathlawi/pavalai an ni a, tleirawl pawh za zeal 5 an tling. Pawmlai nei 80% ah hian Mizo 60% leh hnamdang 20% in an dawr thin. Hmeichhe inzuar thin dawr thin pavalai/pathlawi 15% ah 10% chu Mizo an ni a, hnamdang 5% an awm. Tleirawl, hmeichhe inzuar dawr thin 5% ah Mizo 4% an ni a, 1% chu hnamdang an ni.
NLHS hian Family Counselling neihpui tawh mi 26 an nei bawka, HIV/AIDS kai leh kai lo henna Integrated Counselling & Training Centre (ICTC) ah mi 115 thawn tawhin, sex hman atanga natna kai (Sexual Transmitted Diseases) enkawl 42 leh De-Addiction Centre-a thawn 52 an nei tawh bawk.
Zirchianna atanga a land an chuan hmeichhe inzuar thin 294 zinga 118 te hi High School pass chin an ni a, 89 te chu Middle School zo an ni. Graduate chin mi 2 an awm a, Higher Secondary chin 12 leh Primary zo 43 an awm bawk. Heng hmeichhe inzuar thin te zinga mi 142 te chu pasal nei lo an ni a, pawmlai (pasal) nei 23 leh inthen hnua inzuar zui mi 127 lai an awm a ni.
NLHS in hmeichhe inzuar an kawmte zinga 248 lai chu Aizawl khawpui mi an ni a, a bak 46 chu thingtlang atanga Aizawla pem lut an ni. Chhungte hnena awm mi 221 an awm lain address mumal pawh nei lo, a rem rema awmhmun khuara riak mai chi 73 an awm bawk.
NLHS Project Director N. Samuela chuan FSW zingah hian counseling an pek tawhte ah chuan HIV/AIDS a darh chak lo tih an hmuhchhuah thu a sawi a. Mizoram mihring 8,88,573 (2001 census) zinga thisen test tawh 84,045-ah HIV/AIDS kai mi 3703 hmuhchhuah a ni tawh a. Thisen la test loh mi nuai 8 chuang zingah hian HIV/AIDS hi a darh nasa zawk daihin a rinawm a ti.
Heng HIV/AIDS veite hi he natna darh zel tur ven kawngah min puitu tha ber an ni thei a, a thehdarhtu hlauhawm tak an ni thei. HIV/AIDS kai loh dan tha ber chu condom hman emaw, sex hman loh tawp a ni mai. He natna kai te hian nupui pasal neih an hreh tlangpui a, an nei anih pawhin fa neih an hreh a, hei hian Birth Control a ken tel tlat avangin mihring kan pung chak lo ang a, population-ah nghawng a nei thei dawn a, hei hian assimilation a thlen thei em tih hi ngaihtuah chian ngai ta hle a ni tiin N.Samuela chuan a sawi.
No comments:
Post a Comment